Trauma – w sensie psychologicznym – uraz, obejmuje „stan psychiczny wywołany działaniem zagrażających zdrowiu i życiu czynników zewnętrznych, prowadzący do głębokich zmian w funkcjonowaniu człowieka”. Rezultatem tego urazu mogą być utrwalone trudności w powrocie do poprzedniego funkcjonowania, czasem układające się w zespół objawów zwany zaburzeniem stresowym pourazowym.
Stresor traumatyczny to doświadczenie związane z „poważnym zranieniem, śmiercią lub zagrożeniem integralności cielesnej własnej lub innych osób”, na które człowiek był „bezpośrednio narażony i przeżywał wówczas „uczucie silnego strachu, bezradności lub przerażenia (obejmuje to również uczestniczenie w wydarzeniu, ale także uzyskanie informacji o zagrożeniu życia, o gwałtownej śmierci lub zranieniu bliskiej osoby) i przeżywał wówczas „uczucie silnego strachu, bezradności lub przerażenia”.
Często pojęcia „stresora traumatycznego”, „stresu traumatycznego” i „traumy” używane są zamiennie na określenie zagrażającej życiu sytuacji i natychmiastowej reakcji na nią. Najpowszechniejsze rodzaje traumy to: uczestnictwo w wypadku komunikacyjnym, bycie ofiarą napadu, gwałtu, przemocy fizycznej, udział w działaniach militarnych, bycie świadkiem czyjejś nagłej śmierci. Może się zdarzyć, że doświadczenie traumatyczne stanowi „czynnik wyzwalający” dla innych zaburzeń psychicznych – jest tą „kroplą, która przelewa dzban” i stanowi początek na przykład depresji czy zaburzeń lękowych o charakterze fobii.
U osób cierpiących na przewlekłe zaburzenia o nawracającym charakterze – np. zaburzenia afektywne dwubiegunowe czy schizofrenia – konfrontacja ze stresorem o takim nasileniu może wyzwolić kolejny epizod choroby. Dolegliwości psychiczne związane z doznanym urazem, zwane czasem ogólnie „zaburzeniami potraumatycznymi”, to ostre zaburzenie stresowe (acute stress disorder – ASD), a przede wszystkim zaburzenie stresowe pourazowe (posttraumatic stress disorder – PTSD). Zaburzenia te dotyczą około 10% osób, które przeżyły wypadek komunikacyjny lub katastrofę naturalną . W sytuacji urazów o charakterze interpersonalnym (na przykład gwałt) lub związanych z udziałem w wojnie odsetek ten jest większy i sięga 50–60%.
Objawy ostrej reakcji na stres pojawiają się w ciągu około godziny od narażenia na działanie stresora psychicznego lub fizycznego o wyjątkowej sile. Ich nasilenie zmniejsza się w ciągu kolejnych 8–48 godzin (jeżeli stresor przemija). Ostra reakcja na stres obejmuje objawy typowe dla lęku: takie jak pobudzenie układu wegetatywnego, odczucia trudności w nabraniu powietrza do płuc, poczucie niepełnego oddechu, kłucie w klatce piersiowej, ból, uczucie przyśpieszonego bicia serca ,nudności, biegunka, omdlenie, obawa utraty kontroli, poczucie drętwienia, objawy silnego napięcia.
Jednym z głównych objawów w przypadku traumy są dręczące wspomnienia – obrazy z przeżytego wypadku (gwałtu, napadu, wojny), powracające znienacka. Nie zawsze objawy są to koszmarne sny czy nawracające myśli, są to również przykre objawy fizyczne (np. bicie serca, zlanie potem, duszność czy silny dyskomfort), pojawiające się nagle, gdy np.dźwięk, zapach, kolor itp., przypomni o przeżytym wypadku. Te wspomnienia są wyrazem zmagania, jakie podejmuje mózg, aby przetworzyć i uporządkować doświadczenie traumatyczne.
Istotą PTSD jest jego negatywny wpływ na funkcjonowanie. Dolegliwa dla jednostki zmiana, jest zauważana przez otoczenie: relacje z członkami rodziny i współpracownikami pogarszają się, może spadać wydajność w pracy. Widoczna może być wybuchowość, która powoduje konflikty. Brak zrozumienia ich przyczyny generuje kolejne nieporozumienia i napięcia.
